Bu yazıyı Dünya Sağlık Örgütü’nün Corona Virüsü ile ilgili yayınladığı bilgi, dokuman ve araştırmalara göre 12 Mart 2020 tarihinde tekrar güncelledik :).
Corona Virüsü genellikle hayvanları enfekte eden, ancak bazı durumlarda evrim geçirerek insanlara da yayılabilen büyük bir virüs ailesidir. Burnunuzda, sinüslerinizde, üst solunum yollarınızda veya boğazınızda enfeksiyona neden olan grip benzeri ve aslında çok yaygın olan bir virüstür. Çoğu corona virüsü tipi tehlikeli değildir.
Corona virüsleri ilk olarak 1960’larda keşfedildi. Virüsler isimlerini taç benzeri şekillerinden alıyorlar ve bazı tipleri hem hayvanları hem de insanlara bulaşabiliyor.
Genellikle corona virüsü burun tıkanıklığı, öksürük ve boğaz ağrısı gibi üst solunum yolu enfeksiyonu semptomlarına neden oluyor. Çocuklarda ise yukarıdaki semptomlara ek orta kulak enfeksiyonlarına neden olabiliyor. Çoğu corona virüsü tipi tehlikeli olmadığından dinlenerek ve eczanelerde reçetesiz satılan ilaçlar ile tedavi edilebiliyor. Geçmişte grip sandığınız hastalığınızın aslında corona virüsü tiplerinden biri temelli olma olasılığı da çok yüksek.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi aslında bir çok corona virüsü tipi zararsız ve hemen hemen herkes yaşamında en az bir kez ve büyük olasılıkla küçük yaşlarda corona virüsü temelli bir hastalık geçiriyor.
Bununla birlikte, bazı tipleri çok ciddidir. 2012 yılında yaşanan MERS salgını (Middle East respiratory syndrome – Orta Doğu solunum sendromu) ve 2003 yılında yaşanan SARS ( severe acute respiratory syndrome – şiddetli akut solunum sendromu) salgınları da yine corona virüsü nedeniyle oluşan salgınlardır. 2003 yılında yaşanan SARS salgını maalesef 774 kişinin ölümüne neden olmuştur.
2019 Virüsü Neden Farklı?
COVID-19 hastalığın ismi hastalığa sebep olan virüsün adı ise 2019-nCoV. Bu virüs daha önce insanlarda tanımlanmamış yeni bir virüs tipi. 2019 Corona Virüsü salgınının bu kadar ciddi olmasının nedenlerinden birincisi semptomların şiddeti. Hastalarda zatürre ve Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu (ARDS- acute respiratory distress syndrome) gibi akciğer hastalıklarına neden olması ve bu semptomlar nedeniyle özellikle akciğer problemi yaşayan hastaların bazıları için ölümcül olabilmesi.
Bir başka neden ise COVID-19 virüsünün kuluçka döneminin diğer corona virüslerine göre daha uzun olması ve kuluçka döneminde bile bulaşıcı olması. Yani hasta olduğunuzu daha anlamadan hastalığı çevrenizdekilere bulaştırmaya başlamanız.
2019-nCoV virüsünün ve COVID-19 hastalığının tehlikeli olmasının nedeni ise uzmanların sınırlı bilgiye sahip olmalarından kaynaklanıyor. Yayılma hızı, farklı yaş, cinsiyet ve ırk gruplarında etkileri, tedavi yöntemleri, uzun süreli etkileri veya koa, obezite, şeker hastalığı gibi farklı hastalıklarla bir araya gelince oluşabilecek sorunlar henüz bilinmiyor.
Grip ve benzeri virüslere ve onların semptomlarına karşı hem aşı, ilaç ve deneyimimiz var fakat COVID-19 hastalığına karşı henüz aşı ve ilaç geliştirilmiş değil ve uzmanlar yakın zamanda aşı ve ilaçların geliştirilmesinin ve insan sağlığına zararlarının test edilmesinin çok zor olduğunu belirtiyor.
Corona Virüsü Nasıl Bulaşır?
Her ne kadar 2019-nCoV virüsünün nasıl bulaştığı üzerine uzmanlar hala çalışıyor olsalar da corona virüsleri grip benzeri diğer virüslerle aynı şekilde yayılıyor. Yani hasta olan bir insanın öksürük ve hapşırmasıyla havaya saçılan tükürük ile, hasta bir kişinin eline veya yüzüne dokununca veya enfekte kişinin dokunduğu kapı tokmağı ve benzeri cisimlere dokunarak.
Corona Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Hastalığın çoğu belirtisi; burun akıntısı, öksürük, boğaz ağrısı ve bazen ateş de dahil olmak üzere diğer üst solunum yolu enfeksiyonlarına benziyor. Çoğu durumda, corona, rino veya influenza virüsü gibi soğuk algınlığına neden olan farklı bir virüsün olup olmadığını bilemiyorsunuz. Yaşadığınız belirtilerin hangi virüsten kaynaklandığını öğrenmek için burun ve boğaz kültürleri ve kan testi gibi laboratuvar testleri yaptırmanız gerekiyor.
Bunun yanında enfeksiyon akciğerlerinize yayılırsa zatürre (Pnömoni) ve ARDS’a yol açabiliyor. Bu olasılık yaşlılarda, çocuklarda, akciğer problemleri yaşayan kişilerde ve bağışıklık sistemi zayıf olan insanlarda daha yüksek oluyor.
Corona Virüsü Nasıl Anlaşılır?
Corona Virüsünün size bulaşıp bulaşmadığını anlamak için PCR (Polymerase Chain Reaction) yöntemi denilen bir yöntemle test kullanılır. Bu yöntem virüsün genetik izine bakarak hastada 2019-nCoV virüsü olup olmadığını belirler. Corona virüsü test sonuçları ortalama 1-2 gün içerisinde sonuçlanmaktadır.
Corona Virüsünden Korunmak için Ne Yapmalı?
Corona virüsünden koruyan bir aşı yok. Kendinizi gripten korumak için ne yapıyorsanız aynı şeyleri yaparak kendinizi koruyabilirsiniz.
Yani; sık sık ellerinizi sabun ve ılık su veya el dezenfektanı ile iyice yıkayın, ellerinizi yüzünüze, özellikle gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza mümkün olduğunca sürmeyin. Enfekte olan kişilerle yakın temastan kaçının.
Dünya Sağlık Örgütü’nün salgın ve bulaşıcı hastalıkların yayılmasını engellemek amacıyla yayınladığı standart öneriler ise;
- Ellerinizi alkol bazlı dezenfektanlarla, su ve sabun kullanarak sık sık yıkayın.
- Öksürürken yada hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu dirseğinizle ya da bir peçete yardımı ile kapatın. Ardından peçeteyi derhal çöpe atın ve ellerinizi mutlaka yıkayın.
- Öksüren ve ateşi olanlarla yakın temastan özellikle kaçının.
- Ateşiniz varsa, öksürüyorsanız ve nefes almada zorluk yaşıyorsanız acilen bir hastaneye gidin. Teşhisin doğru konulabilmesi için son zamanlarda bulunduğunuz yerleri sağlık uzmanıyla mutlaka paylaşın.
- Corona virüsü vakalarının yaşandığı bölgelerdeyseniz, canlı hayvanlarla doğrudan temas etmeyin.
- Çiğ veya az pişmiş hayvansal ürünlerin tüketiminden kaçının. Çiğ et, süt, yumurta gibi her türlü hayvansal gıdayı iyi pişirerek tüketin.
Unutmadan; vücudunuzu alkol veya klor benzeri maddeler ile yıkamak vücudunuza zaten girmiş olan virüsleri öldürmez. Hem alkol hem de klor içeren maddeler eller ve yüzeyleri dezenfekte etmek için yararlıdır fakat dikkatli kullanılması gerekir.
Corona Virüsü Nasıl Tedavi Edilir?
Öncelikle kendinizde veya bir yakınınızda yukarıda yazdığımız belirtileri görüyorsanız en yakın hastane veya sağlık ocağına başvurun. Burada uzmanlar size gerekli testleri yapıp sizi tedavi etmeye başlayacak ve başkalarına bulaşmasını engelleyecek önlemleri alacaklardır.
COVID-19 için henüz geliştirilmiş bir ilaç ve aşı yok. Hastanede ise aynen gribi tedavi der gibi; bolca dinlenecek, bol sıvı tüketecek ve semptomları rahatlatıcı ilaçlar kullanacaksınız.
Umut verici haber ise dünyadaki bir çok uzman ve ülkenin her beraber COVID-19 ve 019-nCoV için tedavi yöntemleri geliştirmeye çalışması.
Corona Virüsü Nasıl Öldürüyor?
Öncelikle Corona Virüsü, ebola benzeri direkt olarak insan hücrelerine saldıran virüsler gibi kendi başına ölümcül değil. COVID-19 vakalarının %80’i hastalığı hafif atlatıyor. Hastalığın ölümcül etkileri hastalığın akciğerlere inmesi ve akciğerlerde çoğalması ile başlıyor. Virüs akciğerlerde ileri seviye zatürre (pnömoni) ve akciğer yetmezliğine neden oluyor bu da özellike kronik akciğer sorunları olan kişilerde ölüme yol açabiliyor. Akciğerler vücuda yeteri kadar oksijen sağlayamadığı için, oksijen yetersizliği diğer organlarında çalışmalarının durmasına neden olabiliyor.
Dünya Sağlık Örgütü Corona Virüsünü salgın olmaktan çıkarıp Pandemi ilan etmiş. Peki Pandemi nedir?
Pandemiler veya pandemik hastalıklar kıtalar ve tüm dünya gibi çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara verilen genel addır.
Bir hastalığın sadece yaygın olması veya çok sayıda insanın ölümüne yol açması onun pandemi olduğu anlamına gelmez. Pandemi olabilmesi için hastalığın aynı zamanda bulaşıcı olması gereklidir.
Dünya Sağlık Örgütü tanımlamasına göre salgın bir hastalığın pandemi olabilmesi için aşağıdaki üç koşulu sağlaması gerekir;
- Hastalığa nüfusun daha önce maruz kalmamış olması gerekir.
- Hastalığa sebep olan etmenin insanlara bulaşması ve tehlikeli bir hastalığa yol açması gerekir.
- Hastalığın insanlar arasında kolayca ve devamlı olarak yayılması gerekir.
Corona Virüsü Hayvanlardan Bulaşır mı?
Virüs 2002 yılında Çin’de misk kedilerinden insanlara ve 2012 yılında ise Suudi Arabistan’da develerden insanlara bulaşmıştır. Hayvanlarda bulunduğu bilinen birkaç corona virüsü tipi ise henüz insanlarda görülmemiştir.
Uzmanlar her ne kadar COVID-19 virüsünün ilk olarak nasıl ortaya çıktığını belirleyememiş olsalar da hazırlanan ilk raporlarda; virüsün ilk görüldüğü yer olan Wuhan şehrindeki Huanan Deniz Ürünleri Pazarı ile bağlantısı olduğu ileri sürülmektedir.
Çin hükümetinin yaptığı ilk açıklamalara göre pazardan alınan örneklerde pozitif DNA eşleşmesi sağlandığı bildirdi. Eşleşme sağlanan alanların ise kunduz ve yılan gibi vahşi hayvanlar satılan yerler olduğu tespit edildi. Uzmanlar buradan yola çıkarak yeni salgının vahşi hayvan ticareti ile bağlantılı olduğunu düşünüyor.
COVID-19 Virüsü Sıcak ve Nemli Bölgelerde Bulaşabilir mi?
Şimdiye kadarki kanıtlardan, COVID-19 virüsü sıcak ve nemli havaya sahip alanlar da dahil olmak üzere tüm alanlarda bulaşabilir. İklim ne olursa olsun, COVID-19 vakaları görülen bir bölgede yaşıyorsanız veya seyahat ediyorsanız koruyucu önlemler almalısınız.
Kendinizi COVID-19’a karşı korumanın bilinen en iyi yolu sık sık ellerinizi yıkamaktır. Bunu yaparak ellerinizde olabilecek virüsleri ortadan kaldırır ve gözlerinize, ağzınıza ve burnunuza dokunarak oluşabilecek enfeksiyonlardan kaçınırsınız.
Soğuk Hava ve Kar Corona Virüsünü Öldürür mü?
Soğuk havanın yeni koronavirüsü veya diğer hastalıkları öldürebileceğine inanmak için hiçbir neden yoktur. Normal insan vücudu sıcaklığı, dış sıcaklığa veya hava durumuna bakılmaksızın 36.5 ° C ila 37 ° C arasında kalır. Kendinizi corona virüsüne karşı korumanın en etkili yolu, ellerinizi su ve sabunla sıklıkla yıkamak ve alkol bazlı dezenfektanlar kullanmaktır.
Sıcak Banyo Yapmak Corona Virüsünü Önler mi?
Sıcak banyo yapmak COVID-19’a yakalanmanızı engellemez. Banyo veya duşunuzun sıcaklığından bağımsız olarak normal vücut sıcaklığınız 36.5 ° C ila 37 ° C arasında kalır.
COVID-19 Sadece Yaşlı İnsanları mı Etkiler?
Her yaştan insana 2019-nCoV bulaşabilir. Yaşlı ve önceden belirli hastalıkları (astım, diyabet, kalp hastalığı gibi) olan kişiler virüse karşı savunmasızdır.
Dünya Sağlık Örgütü her yaştan insanın kendisini virüsden korumasını önermektedir.
COVID-19 Önlenmesinde ve Tedavisinde Antibiyotikler Etkili midir?
Hayır, antibiyotikler virüslere karşı değil, sadece bakterilere karşı işe yarar. 2019-nCoV bir virüstür ve bu nedenle antibiyotikler bir önleme veya tedavi aracı olarak kullanılmamalıdır. Bununla birlikte, 2019-nCoV için hastaneye yatırılırsanız doktorlar size antibiyotik tedavisi de verecektir. Bunun nedeni virüs nedeniyle güçsüz düşen bünyenizi diğer bakteriyel enfeksiyonlardan korunmasıdır.
El Kurutma Makineleri Corona Virüsü Öldürmede Etkili midir?
Hayır. El kurutma makineleri 2019-nCoV’yi öldürmede etkili değildir. Kendinizi corona virüsüne karşı korumk için ellerinizi su ve sabunla sıklıkla yıkamalı ve sonra kurutmalısınız.
Burnunuzu Tuzlu Suyla Yıkamak Corona Virüsü Engeller mi?
Cevap kısaca hayır. Burnu düzenli olarak tuzlu suyla yıkamanın insanları enfeksiyondan koruduğuna dair bir kanıt yoktur. Burnu düzenli olarak tuzla suyla yıkamanın, insanların soğuk algınlığından daha çabuk iyileşmesine yardımcı olabileceğine dair bazı bulgular vardır. Bununla birlikte, burnun düzenli olarak durulanmasının solunum yolu enfeksiyonlarını önlediği gösterilmemiştir.
Sarımsak Yemek Corona Virüsünü Önler mi?
Soğan, sarımsak gibi yiyecekler bazı antimikrobiyal özelliklere sahip olan son derece sağlıklı bir besindir. Fakat soğan ve sarımsağın henüz corona virüsü üzerine etkileri ile ilgili kesin bir bulgu yoktur.
Ultraviyole Dezenfekte Lambası Corona Virüsü Öldürebilir mi?
UV radyasyonu cilt tahrişine neden olabileceğinden, UV lambaları elleri veya cildin diğer bölgelerini sterilize etmek için kesinlikle kullanılmamalıdır.
Sonuç olarak bu virüsün mevcut yayılma hızı göz önüne alındığında, uzmanlar vaka ve ölümlerin sayısının artacağını öngörüyorlar ve bizi ciddi ve yeni bir hastalıkla karşı karşıya olduğumuz konusunda uyarıyorlar. Buna rağmen virüs hakkında panik yapmamız ama dikkatli davranmamız gerektiğini söylüyorlar.
Dünya sağlık örgütü ve ülkelerin sağlık bakanlıkları daha önce yaşanan SARS ve MERS gibi salgınlardan öğrendikleri bilgileri de kullanarak ve yeni bilgileri araştırarak dünya çapında önemli bilgi ve stratejiler oluşturuyorlar. Bu nedenle dikkatli olmalı, bağışıklık sistemimizi güçlendirmeli, kalabalık alanlardan mümkün olduğunca uzak durup, ellerimizi sık sık su ve sabunla yıkamalıyız.
Siz de konuyla iligli Dünya Sağlık Örgütü’nün yayınladığı son haberleri takip edebilirsiniz.
