SARS-CoV-2, yani Covid-19 hastalığına yakalanmaya sebep olan virüs Aralık 2019’da Çin’de görüldüğünden beri hızla Dünya’ya yayılıp can almaya devam ediyor. Buna karşılık araştırmacılar da bir corana virüsü aşısı geliştirmek için canla başla çalışıyorlar.
Araştırmacıların üzerinde çalıştığı birkaç aşı yaklaşımı var:
- Virüs aşısı
- Virüsün protein bileşeni aşısı
- Antikor aşısı
- Nükleik asit aşısı
Virüs Aşısı
Virüs aşıları hastalığa yol açan virüsün ölmüş ya da zayıflatılmış halinden üretilen aşılardır. Uzun vadede bağışıklık kazanılmasını sağlarlar fakat aşı olan kişiler semptom yaşayabilir. Johnson & Johnson, Codagenix ve Hong Universitesi’ndeki araştırmacılar bu tip bir corona virüsü aşısı geliştirmek üzerine çalışıyor.
Virüsün Protein Bileşeni Aşısı
Virüsün protein bileşininden üretilen aşılar; aşı olan kişilerde semptomlar gözükmesine sebep olmazlar çünkü canlı patojen içermezler. Bu aşının amacı virüsün proteini hedefleyip onu etkisiz hale getirmek.
Novavax, Clover Biopharmaceuticals, Queensland Üniversitesi ve Teksas Çocuk Hastanesi tarafından kurulan aşı geliştirme konsorsiyumu Covid-19’a karşı bu tip bir aşı geliştirmek üzere çalışıyor.
Antikor Aşısı
2002 yılındaki SARS salgınındaki antikorları kullanarak aşı üretmeye çalışan bir grup araştırmacı da var. Aynı virüs ailesinden olduğu için SARS ve Covid-19 arasında çok sayıda benzerlik var.
Araştırmalara göre SARS’a sebep olan virüsün ilerleyişini durduran antikorlar yeni corona virüsününü de limitleyebiliyor.
Nükleik Asit Aşısı
Nükleik asit aşılarında canlı bir alıcıya DNA ya da RNA gibi genetik bir materyal enjekte edilir. Yeni nükleik asite sahip hücreler DNA ve RNA’larında kodlu proteinlerden üretmeye başlar ve bağışıklık sistemine aktarılır. Süreç kulağa karmaşık gelse de nükleik asit aşıları belli patojenlerle savaşma konusunda çok başarılıdır.
DNA ve RNA kullanarak bağışıklığı güçlendirmek oldukça umut vaadeden bir yaklaşım fakat şu ana kadar sadece veterinerlikte kullanılabilmiş. Inovio Pharmaceuticals, Moderna Therapeutics ve Curevac şirketleri corona virüsü aşısı olarak bu tip bir aşı geliştirmeye çalışıyor.
Corona Virüsü Aşısı Ne zaman Hazır Olacak?
Ne yazık ki aşıların ne zaman hazır olacağına dair verilen tarihler tahmini yapan kişinin biliminsanı, politikacı ya da şirket sahibi olmasına göre farklılık gösteriyor. Politikacılar ve üreticiler birkaç ay içerisinde corona virüs aşısı üretilebileceğini söylerken biliminsanlarına göre aşının insanda kullanılabilir hale getirilmesi en az bir yıl alabilir, şu anki salgında mümkün olmayabilir, 12-18 ay arasında olabilir.
Biliminsanlarının öngörüleri size çok uzun gelebilir fakat aşıların güvenli ve etkili olması için çok sayıda aşamanın tamamlanması gerekiyor. Corona virüsü aşının hayvanların üzerinden denenmesinden sonra insanlarda denenmesi için bir onay alınması gerekiyor. Bundan sonra ancak klinik deneylere geçilebiliyor. Sonrasında ise üç fazın tamamlanması gerekli:
- Faz 1: Küçük bir grup insanda aşının güvenliği ve bağışıklık sisteminde bir tepki oluşturması ölçülür.
- Faz 2: Çok sayıda kişide test yapılarak çeşitli yaş grupları için doğru doz bulunur.
- Faz 3: Binlerce kişi üzerinde aşının güvenli olup olmadığı ve etkisi ölçülür.
Corona Nasıl Tedavi Ediliyor?
Mart 2020 itibariyle henüz coronaya özel bir ilaç bulunmuş değil. Tedaviler semptomların etkisini azaltmak üzerine yoğunlaşmış durumda. Antibiyotikler Covid-19’u tedavi etmiyor çünkü onlar bakterilere yönelik geliştirilmiş ilaçlar.
Şu an için sağlık sistemi corona salgınını durdurmak için:
- Sürekli test yapıyor
- Covid-19 hastalarını karantinaya alıyor
- Yayılımı durdurmak için sosyal izolasyon öneriyor
Eğer semptom gösterdiğinizi düşünüyorsanız en yakın sağlık birimini arayıp onların yönergelerine göre hareket etmelisiniz. Hafif vakalarda hastaneye yatmak gerekmediği için evde geçirmeniz ve kimseyle temas etmemeniz öneriliyor.
Ne yazık ki şimdilik corona virüsü aşısı hakkında bilmeniz gereken her şeyde belirli bir aşı tarihi yok. Tüm Dünya olarak sosyal izolasyon kurallarına uyup salgının yayılımını durdurmaya çalışmalıyız.
